Zintuiglijke scherpzinnigheid
Onze zintuigen zijn heel belangrijk. Het zijn als het ware de ontvangers van alle signalen van de buitenwereld en ze verzorgen ons contact met die buitenwereld. We nemen echter de buitenwereld niet echt waar zoals hij is. Van alle signalen die we uit de buitenwereld opvangen blijft slechts een klein gedeelte over waarmee we onze interne voorstelling creëren. Deze bewerking van de signalen wordt gedaan door onze filters die als functie hebben ‘weglaten, vervormen en generaliseren’. Onze beleving van de werkelijkheid wordt zo een interpretatie. Alfred Korzybski heeft hierover al gezegd: ‘de kaart is niet het gebied’ en daarmee bedoelde hij dat de interne voorstelling (en de manier waarop we die door woorden naar buiten brengen) niet gelijk is aan de gebeurtenis.
Dus alles wat wij waarnemen is een interpretatie. We kunnen niet niet-interpreteren. Wel kunnen we ons bewust zijn van het interpreteren en tegelijkertijd streven naar zo zuiver mogelijk interpreteren. Dat start met zo zuiver mogelijk waarnemen.
Het vermogen van anders waarnemen heeft meer effect dan het vermogen tot anders denken.
Communicatie is niet alleen het beïnvloeden van iemands interne voorstelling, je bent ook bezig de stemming van iemand te beïnvloeden. Zo ben je niet slechts de regisseur van de interne voorstelling van jezelf en de ander, je beïnvloedt daarmee ook de stemming van jezelf en of de andere persoon. De interne voorstelling bevindt zich in de binnenwereld van de persoon. Dit noemen we ook wel, in de dieptestructuur. In het communicatiemodel hebben we gezien dat de interne voorstelling gekoppeld is aan fysiologie en stemming. Met andere woorden; iedere verandering van de interne voorstelling zal een verandering van stemming en fysiologie tot gevolg hebben. Bandler, Grinder en Pucelic hebben een aantal kenmerken op een rij gezet waar je op kunt letten als het gaat om het waarnemen van verandering op het niveau van de interne voorstelling, fysiologie en stemming.
Zintuiglijke scherpzinnigheid – Als je dus wilt weten welk effect jouw communicatie op de ander heeft zul je dus een meester moeten worden in waarnemen. Om nog scherpzinniger te worden in je waarneming zul je het proces moeten leren van ‘ijken’, oftewel ‘vaststellen van de uitgangssituatie’ om vervolgens te gaan ‘kalibreren’, oftewel ‘opmerken wat het verschil is met de uitgangssituatie’.
Kalibreren
Onder kalibreren verstaan we, zoals al eerder beschreven, de vaardigheid om het gedrag van de ander te observeren en deze observatie te verbinden met een bepaalde interne toestand (emotie) van die persoon. Dat is niet eenvoudig. Het gevaar bestaat dat we gaan raden of eigen invullingen doen. Om goed te kalibreren moeten we de ander niet alleen gedurende langere tijd observeren, maar zullen we ook aandacht moeten hebben voor emoties die een rol spelen. Het is dus belangrijk, dat we een goed inzicht in het interpreteren van emoties ontwikkelen.
Lichaamstaal geeft meestal accurater en betrouwbaarder aanwijzingen voor wat er werkelijk in iemand omgaat en wat iemand werkelijk bedoelt, dan de verbale expressies.
We kunnen bijvoorbeeld letten op dat wat er te zien valt:
- Bewegingen van armen en/of benen
- Verandering van vochtigheidsgraad van het gezicht
- Verandering ademhaling
- Gelaatskleur
- Lipgrootte
- Spierspanning
- Hoek hoofd/lichaam
- Trilling oogleden
We kunnen ook letten op wat we horen:
- Tempoveranderingen tijdens het spreken
- Volumeveranderingen
- Timbreveranderingen
- Pauzes
De ontstane veranderingen zijn niet altijd eenvoudig waar te nemen. Ze zijn vaak zeer gering en worden daarom wel minimal cues genoemd.
Het VAKOG-systeem
De indrukken die wij in de wereld om ons heen op doen, komen binnen via onze zintuigen. We gebruiken al onze zintuigen om onze ervaringen te verwerken en toch hebben we ook allemaal een voorkeur voor een bepaald zintuig.
Zo kunnen we een sterk visuele gerichtheid hebben (de ogen), een auditieve gerichtheid (de oren), een kinesthetische gerichtheid (de tastzin en onze bewegingen), een olfactorische gerichtheid (de neus) en een gustatorische gerichtheid (de smaak).
