Oogpatronen

‘Zou je aan de buitenkant van iemand willen zien hoe iemand aan de binnenkant denkt?’
is een vraag die veel magie in zich heeft.

Het antwoord heeft alles te maken met de onbewuste oogbewegingen die mensen maken. De oogbewegingen geven namelijk aan welk systeem iemand gebruikt om bij de intern opgeslagen informatie te komen. Eigenlijk zouden we ook kunnen zeggen: Of iemand in beelden, geluiden of gevoelenssensaties denkt. Misschien is het je al eens opgevallen dat mensen nogal eens de neiging hebben weg te kijken terwijl je in gesprek met ze bent. Het lijkt dan alsof ze met een innerlijk proces bezig zijn. In 1890 publiceerde de Amerikaanse psycholoog William James als eerste iets over oogbewegingen. Pas in 1976 begonnen Richard Bandler en John Grinder te onderzoeken wat voor verband er bestond tussen de oogbewegingen en zintuiglijke beleving zoals het oproepen van beelden, geluiden en gevoelens. Bandler en Grinder hebben ontdekt dat er een systematisch verband bestaat tussen de oogbewegingen die iemand maakt en het soort informatie dat hij/zij aan het verwerken is. Zij gingen er overigens al eerder van uit dat al onze denkpatronen gepaard gaan met waarneembare lichamelijke veranderingen. Nu concentreerden ze zich daarbij op de oogbewegingen.

In 1977 deed Robert Dilts een uitgebreider onderzoek naar het verband tussen oogbewegingen en de werking van de hersenen en de functies van beide hersenhelften. Hij ontdekte dat oogbewegingen in verband staan met het activeren van verschillende delen van de hersenen. De ogen bewegen als het ware naar die plaats waar de informatie in de hersenen is opgeslagen. Proefpersonen werd de opdracht gegeven zich iets te herinneren en om iets te construeren. De oogbewegingen gingen achtereenvolgens, gezien door de ogen van de observator, naar rechts (herinnering) en links (constructie). De vragen werden vervolgens onderverdeeld in zes categorieën (visuele herinnering, visuele constructie, auditieve, herinnering, auditieve constructie, auditief-digitale, kinesthetisch) waardoor er een nog duidelijker patroon kon worden herkend. Zo ontdekte Robert Dilts ook dat bij ongeveer 20% van de linkshandige mensen de oogbewegingen van de constructie (links) en de herinnering (rechts) zijn omgedraaid.
Ook onze ogen spelen een belangrijke rol als het gaat om contact maken en houden. Zo is het in onze westerse wereld zeer gebruikelijk iemand aan te kijken als we met die persoon spreken. Wegkijken wordt gezien als een teken van oneerlijkheid of onzekerheid. In andere culturen is het juist zeer gebruikelijk de ander niet aan te kijken, zeker als deze persoon ouder is. Aankijken wordt dan gezien als een niet-respectvolle houding. Ogen worden ook wel ‘de vensters naar de ziel’ genoemd; door in de ogen van de ander te kijken zien we of deze de waarheid spreekt. Het verhaal gaat dat Arabieren vroeger veelal reflecterende zonnebrillen droegen tijdens onderhandelingen, om maar niets van hun innerlijke toestand prijs te geven. Ogen zeggen echt nog veel meer!

Door te kijken in welke richting iemands ogen bewegen, kunnen we vaststellen wat voor soort informatie hij/zij aan het ophalen is: beelden, geluiden, gevoelens, herinneringen en geconstrueerde ervaringen. De volgorde die deze persoon hierin hanteert, geeft ons de strategie.

NLP maintains that eyes are more than just a ‘window to the soul’. Through clinical and experimental research, NLP has found that the direction and position to which an individual momentarily averts his eyes, when recalling information or answering a question, correspond to the representational system he is accessing. – Dilts, 1983

De volgende posities van de ogen zijn te onderscheiden:
Vc Visuele constructie → construeren van beelden
Vh Visuele herinnering → herinnering van beelden
Ac Auditieve constructie → construeren van geluiden en woorden
Ah Auditieve herinnering → herinneren van geluiden en woorden
Ke Kinesthetisch extern → activiteiten met het lichaam
Ki Kinesthetisch intern → innerlijke fysieke gewaarwordingen
Aid Interne dialoog → meten weten denken analyseren, metacommentaar met interne stem

Bovenstaand schema is van toepassing op het merendeel van de mensen. Voor ongeveer 20% van de linkshandigen is het precies omgekeerd.

Wil je weten hoe je gesprekspartner zijn informatie opzoekt, stel dan vragen die specifiek tot herinneringen of constructies leiden. Bijvoorbeeld: Hoe klinkt je lievelingsmuziek? (auditieve herinnering). Hoe klinkt het als vijf mensen door elkaar spreken? (auditieve constructie).
Behalve uit de oogbewegingen zijn onze innerlijke processen ook af te lezen uit hoofdbewegingen, veranderingen in de houding en veranderingen in spreektoon, het spreektempo en het ademhalingsritme.

Aan de ogen is nog meer waar te nemen. Recht vooruitkijken of een starende blik duidt meestal op het visuele systeem, directe kennis, visual focused. Karakteristiek is een lichamelijk geasso-cieerde voorstelling: je maakt het mee, staat ernaar te kijken. Ook het samenknijpen van de oogleden, gesloten ogen, verlengde knipperbeweging duidt op visuele toegang. Het knipperen van de oogleden geeft de afwisseling of opeenvolging van voorstellingen aan.

Oogpatronen – Toelichting en voorbeelden

Vc Visuele constructie
Beelden van dingen die men niet eerder heeft gezien.
Wanneer mensen deze in hun hoofd verzinnen, is er sprake van visuele constructie.
• Vraag: ‘Hoe zou je kamer eruitzien wanneer die blauw was?’

Vh Visuele herinnering
Beelden uit je herinnering oproepen, je dingen herinneren die je eerder gezien hebt.
(Bovendien krijgen sommige mensen toegang tot visueel herinnerde dingen door voor zich uit te staren).
• Vraag: ‘Welke kleur had de kamer waarin je bent opgegroeid?’

Ac Auditieve constructie
Geluiden verzinnen die je nooit eerder gehoord hebt.
• Vraag: ‘Hoe zou ik klinken wanneer ik de stem van Donald Duck had?’

Ah Auditieve herinnering
Wanneer je je geluiden of stemmen herinnert die je eerder gehoord hebt of dingen die je al eens eerder tegen jezelf gezegd hebt.
• Vraag: ‘Wat was het laatste wat ik gezegd heb?’
• Vraag: ‘Hoe klinkt de stem van je moeder?’

K Kinesthetisch
(Gevoelens, gevoel van aanraking)
Mensen kijken gewoonlijk in deze richting bij het bepalen van hun gevoelens.
• Vraag: ‘Hoe voelt het wanneer je een nat tapijt aanraakt?’

Ad Auditief digitaal
Onze ogen gaan in deze richting wanneer wij in onszelf praten, interne dialoog.
• Vraag: ‘Zeg de tekst van het Wilhelmus eens voor jezelf op.’